2-0 voor de pseudowetenschap

Nederland staat in de finale van een WK-voetbal. Voor iemand van mijn leeftijd (nog29enechtnognietbijna30heus) is dat een unieke ervaring. Eentje waarvan ik eerlijk gezegd al jaren droom. Naast ‘science geek’, ben ik namelijk ook best wel een ‘sport nerd’.

Al vele wedstrijden van het Nederlands elftal bracht ik uitgedost in Oranje, domme liedjes meelallend en met volle overgave meehossend op de tribunes door. Dit WK beleef ik in soms aan blinde paniek grenzende spanning met oranje shirt, hollandse sjaal en de verplichte beessies voor mijn TV (of meestal: die van mijn vrienden). En heus: in al die Oranjegekte is bíjna niets me te gek.

Bíjna, ja. Want sommige dingen zijn mij dit WK een doorn in het oog. Het begon allemaal met Dick van Toorn. Wie? Die wonderdokter die Robben er in recordtijd weer bovenop hielp zodat hij kon schitteren in de knock-out fase van dit toernooi. Een fantastische prestatie, natuurlijk (want veel sneller dan via de traditionele methode) en reden genoeg voor een schouderklopje en welgemeend ‘bedankt’ voor van Toorn.

Maar: de manier waaróp van Toorn dit resultaat bereikte, liet wel wat te wensen over. Zijn zelfontwikkelde massagetechnieken en spieroprekmethodes met behulp van zelfontworpen apparaten waren nog tot daar aan toe, maar van Toorn gebruikte ook acupunctuur, zo was overal te lezen. Het was nog net geen ingespoten placentavocht, gelukkig (want de arts die dat deed was dit WK óók heel populair bij sommige spelers), maar ook déze cultureel wat meer gevestigde pseudoheelkunde is wetenschappelijk bezien natuurlijk ronduit bespottelijk. Maar omdat het werkte, werd deze werkwijze natuurlijk weer overal opgehemeld (en de traditionele geneeskunde beschimpt). Kortom: het stond al 1-0 voor de pseudowetenschap, voordat het toernooi goed en wel van start ging.

Natuurlijk was er wel ruimte voor een ‘counter’, maar dat lieten we met z’n allen na. Graag had ik ergens een analyse gelezen van zijn methode. Beter nog was geweest als een arts/fysiotherapeut/ofzoiets de apparaten van van Toorn had bekeken. De beste man doet bezien het resultaat tenslotte – naast het zomaar loos naaldjes in mensen steken – vast ook wel iets goed. Reden genoeg om die methode eens te bestuderen en er ons voordeel mee te doen voordat de stokoude van Toorn niet langer onder ons is en sporters weer naar de volgende ‘wonderdokter’ moeten als naderend onheil dreigt.

Toen het WK eenmaal goed en wel op gang was, ging het gelukkig al snel weer alleen over voetbal en bijbehorende randzaken. Ja, af en toe dook in de Nederlandse kranten of op televisie nog één of andere voodoovoorspeller op, maar de knipoog spatte daarbij normaliter van het scherm of de pagina. Hetzelfde gold voor de koddige octopus Paul die tot nu toe alle wedstrijden van Duitsland goed voorspelde en nu winst voor Spanje heeft afgekondigd (benieuwd of-ie weer gelijk heeft). Over dat soort dingen zal alleen de grootste zuurpruim vallen.

Maar door dit alles in slaap gewiegd, maakte de psuedowetenschap gisteren echter compleet onverwachts alsnog de 2-0, waarmee de winst haar dit WK bijna niet meer kan ontgaan. Waarmee dan gescoord werd? Met het balansbandje. Eén Vandaag – toch een gerenommeerd journalistiek instituut – besteedde er zowaar een compleet item aan. Wat blijkt: bijna al ‘onze jongens’ dragen er eentje. En dat allemaal op voorspraak van “onze generaal Wesley Sneijder”, zo sprak Dirk Kuijt na afloop van de wedstrijd tegen Uruguay (want zelfs in de overwinningsroes was er nog aandacht voor de wonderbandjes, die zelfs trots aan de camera getoond werden).

Het ‘geheime wapen’ van Oranje: de balansbandjes. Bron 1e foto: AD.nl

Wat die bandjes dan doen? Ze verhogen zogenaamd de stabiliteit en inwendige kracht van een speler. Hoe ze dat doen? Via ‘hologrammen’ die op het bandje vastzitten. Hoe optisch interessante plaatjes inwendig resultaat kunnen hebben, werd nergens precies duidelijk, maar het zal ongetwijfeld iets te maken hebben met pseudowetenschappelijke greatest hits als ’trillingen’ en ‘energielijnen’ en dergelijken.

Eén Vandaag ging op onderzoek uit en belandde eerst bij een stel beachvolleyballers die vertelden dat de bandjes echt werkten. ‘Ik geloofde het eerst ook niet echt’, vertelde één van de volleyballers. Maar na een ’test’ die hij zelfs meerdere keren deed omdat hij het resultaat niet geloofde, was hij om. Ook judo’er Elco van der Geest zweert er bij, zo blijkt uit de reportage. Hij is er pas nog Europees Kampioen mee geworden, beweert hij met uitgestreken gezicht voor de camera. En zelfs de verslaggever moet er dan aan geloven. Onderworpen aan een ’test’ toont de judo’er op televisie aan dat het bandje werkt. Wat bij de reporter begon met een knipoog eindigde met een moment van twijfel: zelfs hij leek nu bijna overtuigd door de wetenschappelijk compleet waardeloze poging het gelijk aan te tonen. Het spreekwoordelijke net bolde: 2-0.

Natuurlijk gun ik de spelers hun bijgeloof – ik kijk ook altijd weer in hetzelfde shirt de wedstrijd en vrienden en vriendinnen hebben rituelen variërend van ‘als ik dit hoedje opzet wint Nederland altijd’ of ‘Bij hem kijk ik geen voetbal meer, want dan verliezen we alleen maar’ tot ‘kan die commentator niet ophouden te roepen dat we in de finale staan, hij verpest het zo straks nog!’ Helemaal niks mis mee. En als ‘onze jongens’ met dat bandje om kampioen worden, hoor je mij niet klagen. Als niemand straks maar gaat denken dat al die onzin écht werkt. Want dan is niet Nederland (of Duitsland, of Spanje), maar de psuedowetenschap straks op 11 juli kampioen.