Jaaroverzicht: de 15 beste films van 2017

Terwijl links en rechts de laatste cadeautjes onder de kerstboom worden geschoven (en de eersten alweer worden open gemaakt), is het tijd voor die jaarlijks terugkerende traditie: het eindejaarslijstje.

Voor de achtste maal op rij som ik hieronder de beste films op die ik dit jaar zag. Het is een lijst die vooral bedoeld is als verzameling filmtips voor wie de komende tijd nog wat moois zoekt. Daarom doe ik dit jaar ook niet te moeilijk over de hoeveelheid films die ik zag (grofweg dertig) ten opzichte van de lengte van mijn lijstje (vijftien stuks): het zou namelijk wel heel erg zonde zijn om al die mooie films onbenoemd te laten.

Dat ik ‘slechts’ dertig films met officiële bioscooprelease bekeek, betekent ook dat ik lang niet alles zag dat ik eigenlijk wel wilde zien. Liefhebbers van de gedoodverfde jaarlijstjeskandidaten Manchester by the Sea, Split, Moonlight, A Monster Calls, Paterson, Jackie, Bram Fischer, Their Finest, Alien: Covenant, It, Personal Shopper en Coco zoeken daarom tevergeefs naar hun favorieten in onderstaande lijst. Hopelijk haal ik die schade in 2018 alsnog in.

Gelukkig bleef er desondanks ruim voldoende over om van te genieten. Zo bleek 2017 bijvoorbeeld een bijzonder goed jaar voor de betere blockbuster. Van het heerlijk kijkbare Kong: Skull Island tot de wel erg vroege, maar desondanks bijzonder geslaagde derde (!) versie van Spider-Man in Spider-Man: Homecoming. Met de grote film zat het dit jaar wel snor.

Baywatch. Opgestoken middelvinger naar het nostalgie-fetisjisme van Hollywood.

Zelfs de slechte blockbusters bleken bijzonder genietbaar. Neem bijvoorbeeld Baywatch. Die film is absoluut geen hogere kunst, maar steekt wel een geslaagde middelvinger op naar het nostalgie-fetisjisme waar Hollywood zich de laatste jaren schuldig aan maakt, terwijl het zich er tegelijkertijd schaamteloos aan laaft. Het levert een lollige, hap-slik-weg-film op die met z’n sympathiek onbeholpen gebrek aan subtiliteit een dikke glimlach op je gezicht tovert. Klein pluimpje.

Een eervolle vermelding gaat dit jaar naar The Mountain Between Us, een heerlijke overlevingsfilm met puike hoofdrollen van de alomtegenwoordige Idris Elba (zo moeiteloos cool dat iedere man hem stiekem zou willen zijn) en de altijd even indrukwekkend goede Kate Winslet. Helaas duurde de film net een kwartiertje te lang, waardoor-ie zo – hops – over de rand van dit lijstje kukelde. Zonde.

The Mountain Between Us kukelde vanwege zijn laatste kwartiertje van de lijst af. Zonde.

Een tweede eervolle vermelding gaat naar het indringende en razendsnel escalerende Good Time, met een indrukwekkend rauwe hoofdrol voor ex-glittervampier Robert Pattinson. En ook het geweldige Guardians of the Galxy vol. 2 verdient een digitaal schouderklopje. De film bleek meteen vanaf z’n hilarisch spectaculaire openingsscène een waardige opvolger van het (net iets betere) eerste deel. Als de Star Wars-reeks zelf niet terug van weggeweest was, was dit ruimtesuperheldenepos van stripboer Marvel zonder twijfel dé space opera geweest voor een nieuwe generatie. De film krijgt overigens ook bonuspunten voor de babyversie van Groot, die zo onmogelijk schattig bleek dat het soms zelfs irritant werd.

Qua superhelden was 2017 sowieso bepaald niet misselijk, want ook Marvel-concurrent DC dong voor het eerst sinds Christopher Nolans Batman-reeks weer eens serieus mee naar een plek in dit eindejaarslijstje. Wonder Woman bleek een heerlijke superheldenfilm van Marvel-achtig niveau. Een film die het hoofdpersonage in één klap populairder maakt dan Superman en Batman bij elkaar. En een rol waarmee Gal Gadot het per direct tot supersterrenstatus schopt. Die gaan we nog vaker zien.

Tot slot nog een laatste eervolle vermelding voor Hidden Figures, de film over de vergeten rol van zwarte vrouwen als wiskundegrootmeesters bij de Apollo-maanmissies. Een spannende, onderhoudende rolprent die geraffineerd aan je gevoelens trekt. Zo goed maken ze ze alleen maar in Hollywood.

Gal Gadot schopte het in Wonder Woman in één klap tot supersterrenstatus.

Tot zover de films die het net niet haalden, want nu is het tijd voor het hoofdprogramma: de beste films van het jaar. Zoals altijd in omgekeerde volgorde, van 15 naar 1, om de spanning er een beetje in te houden. Alvast veel leesplezier – en, als deze lijst zijn werk een beetje doet, vooral ook alvast veel kijkplezier!

15. Battle of the Sexes

Een klassieke crowd pleaser, zoals men dat in Hollywood zo mooi zegt. In Battle of the Sexes neemt tenniskampioen Billie Jean King (Emma Stone) het op tegen de oudere Bobby Riggs (Steve Carell), die zich naar buiten toe presenteert als de ultieme ‘male chauvenist pig’ – een man die gelooft dat mannen superieur zijn aan vrouwen. Stone en Carell zijn al jaren in vorm, en hun werk in deze film is daarop geen uitzondering. Het geheel krijgt bovendien de nodige gelaagdheid doordat het script zélfs de onmogelijke Riggs een beetje sympathiek maakt, in plaats van hem alleen als makkelijk doelwit af te schilderen.

14. Thor: Ragnarok

Marvel deed het dit jaar allerminst onaardig. Naast Guardians of the Galaxy vol. 2 bracht het ook Thor: Ragnarok naar de bioscoop. Een heerlijke superheldenkomedie waarin vrijwel alle grappen raak zijn. Het is ouderwets hollywoodamusement in een modern superheldenjasje, gespeeld door acteurs die met gemak terug in hun rollen zakken. En wat voor rollen: Thor, Loki en de Hulk blijken hier niet alleen geschikt als serieuze superhelden, maar ook als zeer genietbare comedypersonages. Dat de film dat voor elkaar krijgt zónder dat het een persiflage wordt van de rest van het Marvel-universum is des te knapper.

13. Lion

Dat is ‘m: de beste feelgood film van dit jaar. Het scenario – jongetje in India valt in slaap in de trein, raakt z’n familie kwijt en gaat na vele omzwervingen op volwassen leeftijd op zoek naar zijn ouders – is zo onwaarschijnlijk dat je het alleen gelooft omdat het ook echt is gebeurd. Met een knappe rol van Sunny Pawar als de jonge Saroo en puik acteerwerk van Dev Patel als de volwassen variant. Ontroerend mooi.

12. Baby Driver

Baby Driver heeft vermoedelijk de coolste openingsscène van het jaar. Deze heerlijke, stijlvolle film is qua plot niet zo bijzonder – je hebt dit misdaadverhaal al veel vaker gezien – maar dat mag de pret allerminst drukken. De manier waarop de beelden en de soundtrack samensmelten, maakt van deze film namelijk iets unieks. Als het resultaat dan ook nog eens lekker spannend is, ben je – om maar eens een cliché uit de kast te trekken – als kijker spekkoper.

11. Get Out

Het is dat verderop in deze lijst een aantal minimaal net zo maffe films voorbij denderen, anders was Get Out met afstand de meest gestoorde film van het jaar geweest. Een zwarte man gaat op bezoek bij de ouders van zijn witte vriendin en vervolgens loopt het plot al snel gierend uit de klauwen. Is het een komedie? Is het een horrorfilm? Is het een sociaal pamflet? Is het inktzwarte satire? Wie een label op Get Out wil plakken, schiet al snel tekort. Zeker is wel dat je een film als deze niet elke dag tegenkomt. Alleen al daarom is het een must-see.

10. War for the Planet of the Apes

War for the Planet of the Apes krijgt voor elkaar wat veel blockbustertrilogieën niet lukt: afsluiten met een absoluut hoogtepunt, ruimte maken voor Echte Gevoelens en – tussen neus en lippen door – ook nog een aantal maatschappelijk relevante vragen stellen. Een rauwe oorlogsfilm over de vraag wat het betekent om mens (of aap) te zijn.

09. Train to Busan

Een geschifte achtbaanrit met zombies. Zo zou je Train to Busan nog het best kunnen omschrijven. Terwijl het zombiegeweld op televisie en in de bioscoop wat lijkt af te nemen, geeft deze film er een interessante draai aan. Wat als je opgesloten zit in een trein terwijl de zombie-apocalyps uitbreekt? Het antwoord mengt de snelheid van een actiefilm als Speed met de bloeddoorlopen esthetiek van een horrorfilm. Van die onheilige mengelmoes brouwt het een pamflet over het belang van sociaal gedrag, omlijst door een ontroerend verhaal over de verantwoordelijkheden van het ouderschap. Deze mag je niet missen.

08. Thelma

Sfeervol. Zo mag je deze Noorse bovennatuurlijke thriller wel omschrijven. De Deense regisseur Joachim Trier (Louder than bombs) verstaat zijn vak en stopt z’n film vol prachtige shots en heerlijke scènes, zoals de onheilspellende opening, waarin een oude man in een besneeuwd bos zijn geweer richt op een jong meisje. De innemende Eili Harboe speelt een toprol als hoofdfiguur Thelma, bij wie zich stukje bij beetje angstaanjagende krachten onthullen. Deze film vol gedenkwaardig ongemakkelijke gebeurtenissen en bizarre personages laat je gegarandeerd voorlopig niet los.

07. Blade Runner 2049

Hadden we nu echt een vervolg op Blade Runner nodig? Het antwoord is een volmondig ja, bewees dit jaar regisseur Denis Villeneuve (die eerder ook al de bijzonder geslaagde sciencefictionfilm Arrival maakte). Hij creëerde met afstand de visueel meest overweldigende film van het jaar, zo propvol prachtige shots, heerlijke kleurfilters en liefkozende camerabewegingen dat het bijna overdonderend is. Het levert een film op die volgens onze huidige maatstaven gedurfd traag is, maar daardoor de indringende sfeer juist piekfijn weet neer te zetten. Blade Runner 2049 is trouw aan zijn voorganger, zonder die hele film te herkauwen. Als er al een minpunt is, is het dat de film ook de emotioneel wat afstandelijke houding van het origineel kopieert, waardoor het moeilijker is om met de personages mee te leven. Dat doet overigens niets af aan deze moderne sciencefictionklassieker, maar is – samen met het tempo en de lange speelduur – mogelijk wel een van de oorzaken van de tegenvallende recette.

06. Logan

Hoewel de films waarin Hugh Jackman als Wolverine de hoofdrol speelde meestal heel goed te pruimen waren, bleven het vrij standaard superheldenverhalen die weinig risico namen. Nee, dan Logan, de film waarin Jackman voor de allerlaatste keer die beroemde adamantium klauwen uit z’n handen laat schieten. De film blijkt een meesterwerkje, een genuanceerd portret van ouderdom, vergankelijkheid en – ja, dat ook – lekker gewelddadige actie.

Hoewel Jackman nog nooit beter was als Wolverine, is het hier Patrick Stewart die de show steelt. De man die dankzij zijn rollen als Jean-Luc Picard (in Star Trek: The Next Generation) en Professor Xavier (hier en in X-Men) al een permanent plaatsje heeft verdiend in de geek hall of fame, laat hier nog eens zien hoe onwaarschijnlijk goed hij kan acteren. Hij maakt van zijn fragiele, oude, dementerende Xavier het meest indrukwekkende comicpersonage sinds Heath Ledgers Joker in The Dark Knight. Dat – en meer – maakt Logan tot een moderne superheldenklassieker.

05. Star Wars: The Last Jedi

Oh, Star Wars, wat hou je de gemoederen toch altijd bezig. Op de vrijwel unaniem lovende recensies van critici volgde deze maand een onbegrijpelijke terugslag vol internethaat voor wat toch echt de beste nieuwe Star Wars-film is sinds de oorspronkelijke trilogie. The Last Jedi maakt korte metten met J. J. Abrahams zijn minst aantrekkelijke neigingen (meer daarover vertellen zou helaas teveel spoilers opleveren) en grijpt via de nodige beeldrijm ditmaal op veel minder irritante wijze terug naar de oorspronkelijke verhalen.

Minder irritant, want The Last Jedi vaart met zijn verhaal dapper een nieuwe koers, laat expliciet het verleden los, voegt terloops een bijna Britse vorm van humor toe die een klasse beter is dan de foute slapstick die geestelijk vader George Lucas met Jar Jar Binks in zijn prequeltrilogie injecteerde, en verliest tegelijk toch nergens uit het oog wat Star Wars – nouja, eh, Star Wars maakt.

Dit is een geweldig ruimteavontuur dat je dankzij zijn prachtige beelden, spannende scènes en die iconische soundtrack van John Williams een dikke 2,5 uur lang weg sleurt uit de echte wereld. Het vult de vlugge karakterschetsen uit die Abrams maakte toen hij Rey, Kylo Ren, Finn en Poe Dameron introduceerde en transformeert hen in personages die net zo interessant zijn als Luke, Darth Vader, Leia en Han Solo. Daarbij maakt regisseur Rian Johnson ruim baan voor die prachtige sense of wonder die mij en vele anderen als kleine jongetjes en meisjes deed wegdromen bij die galaxy far, far away. Extra jammer, dus, dat nu al bekend is dat hij deeltje IX niet voor zijn rekening gaat nemen.

04. The Square

Dit is een film over het dunne laagje dat de mensheid scheidt van wilde dieren. Over de vraag wat nu wel of niet kunst is. Over de spanning tussen rijk en arm, over vooroordelen, machtsmisbruik, en over cultuursnobisme. Maar bovenal is The Square een film waarin de meest indrukwekkende scènes uit 2017 verzameld zitten – inclusief een van twaalf minuten, waarin Terry Notary als aapkunstenaar Oleg mensen op een chique diner de stuipen op het lijf jaagt. Of het bizarre moment dat het hoofdpersonage na een one night stand ruziet over wie zijn condoom vol sperma mag weggooien. Een scène die volgt op het moment waarop achteloos een aap door het appartement wandelt en op de bank gaat zitten tekenen. Dat de film voor al die prachtige, ongemakkelijke zaken de narratieve samenhang soms eventjes uit het raam moet kieperen, neem je daarom voor lief. Een bij vlagen hilarisch, ongemakkelijk en bovenal bevreemdend meesterwerk.

03. The Big Sick

The Big Sick is niet je typische romantische komedie. Natuurlijk: het verhaal gaat over een man en een vrouw die elkaar ontmoeten en verliefd worden. Er zijn behoorlijk wat grappen, een lading ongemakkelijke situaties met de ouders van zowel hem als haar en een stevige dosis chemie tussen hoofdrolspelers Kumail Nanjiani en Zoe Kazan. Maar toch is dit verhaal behoorlijk, eh, anders. Zo wordt zij bijvoorbeeld doodziek en belandt in een coma. En hij zit voor het grootste deel van de speelduur gevangen in een aandoenlijke bromance met haar vader. Dat het verhaal een aangedikte versie is van een waargebeurd verhaal uit het leven van hoofdrolspeler Nanjiani doet daarbij eigenlijk niet ter zake. Daarvoor is deze opgesmukte versie te mooi. Ga The Big Sick zien, zelfs al je van plan was de rest van je leven nooit meer een romantische komedie te kijken.

02. Brigsby Bear

Dit was een goed jaar voor films met een maffe premisse. En de mooiste daarvan was ongetwijfeld Brigsby Bear. Een volkomen van de pot gerukt verhaal over een ontvoerde jongen die opgroeide met de compleet bizarre, niet-bestaande kinderserie Brigsby Bear. Met dat gegeven weet de film vervolgens op vakkundige wijze een aandoenlijk lief, ontroerend en bij vlagen ronduit hilarisch verhaal op te tuigen dat gegarandeerd totaal anders is dan wat de filmindustrie je typisch voorschotelt. En, gratis bonus: een geweldige rol voor Mark ‘Luke Skywalker’ Hamill.

01. Dunkirk

Christopher Nolan is al jaren dé regisseur van deze tijd. Hij levert met schijnbaar gemak de ene na de andere moderne klassieker af, van The Dark Knight tot Inception en Interstellar. En met zijn nieuwste film, Dunkirk, blijft hij opereren op de toppen van zijn kunnen. Want hoewel Dunkirk geen typische Nolan is, is het wel een echte regisseursfilm. Een prachtig in beeld gebrachte, meeslepende, indrukwekkende rolprent die dankzij zijn strakke montage bijkans uit elkaar spat van de adrenaline. Dunkirk is, gegeven het onderwerp, bijna verontrustend onderhoudend, maar serveert gelukkig nooit van aanzwellende violen voorzien sentiment, bevat geen overtollige dialoog, maakt zich niet schuldig aan opgewarmde verontwaardiging of obligate stemmingmakerij. Het is een film zonder oordeel, die daardoor eigenlijk alleen nog maar een krachtigere aanklacht vormt tegen de waanzin van oorlog. Een oorlogsfilm die oorlog toont als ontembare natuurkracht en de kijker daarin rücksichtslos meevoert, zodat je een beetje het gevoel krijgt hoe het er in het echt aan toe moet gaan. De beste film van het jaar.

Benieuwd naar de lijsten van vorige jaren? Kijk dan hier: